Làm thế nào để thu hút người tài về Việt Nam?

Nghị quyết số 57 do Bộ Chính trị nhấn mạnh phát triển khoa học, công nghệ, đổi mới sáng tạo và chuyển đổi số đang là yếu tố quyết định phát triển của các quốc gia; là điều kiện tiên quyết, thời cơ tốt nhất để nước ta phát triển giàu mạnh, hùng cường trong kỷ nguyên mới.

Một trong những giải pháp cụ thể được Nghị quyết 57 đề cập đến là phát triển, trọng dụng nhân lực chất lượng cao, nhân tài đáp ứng yêu cầu phát triển khoa học, công nghệ, đổi mới sáng tạo và chuyển đổi số quốc gia.

Nghị quyết chỉ rõ cần ban hành cơ chế đặc thù thu hút người Việt Nam ở nước ngoài và người nước ngoài có trình độ cao về Việt Nam làm việc, sinh sống, có cơ chế đặc biệt về nhập quốc tịch, sở hữu nhà, đất, thu nhập, môi trường làm việc nhằm thu hút, trọng dụng, giữ chân các nhà khoa học đầu ngành, các chuyên gia, các "tổng công trình sư".

“Làm thế nào để thu hút người tài cho Việt Nam?” là một trong những nội dung quan trọng được các chuyên gia thảo luận tại Diễn đàn nghiên cứu và phát triển Việt Nam 2025 (VRDF 2025) đang diễn ra. 

Ông Trương Gia Bình, Chủ tịch HĐQT Tập đoàn FPT, cho rằng để thu hút người tài, điều quan trọng đầu tiên là trao cho họ cơ hội lớn để tích lũy năng lực, phát triển ý tưởng và cống hiến cho đất nước.

Ông lấy ví dụ lịch sử Việt Nam đã có những tấm gương rất tiêu biểu. Ví dụ như giáo sư Trần Đại Nghĩa trở về Việt Nam vì có cơ hội thiết kế bom ba càng phục vụ kháng chiến chống Pháp hay giáo sư Đặng Văn Ngữ sản xuất thành công thuốc kháng sinh penicillin trong hoàn cảnh kháng chiến đầy gian khổ.

“Những con người đó thành công không chỉ vì tài năng, mà còn vì họ được trao cơ hội lớn để hiện thực hóa khát vọng và tri thức của mình”, ông Bình chia sẻ. Ông tin tưởng thế hệ trẻ bây giờ cũng đứng trước cơ hội lịch sử để cống hiến cho Tổ quốc như thế hệ cha ông trước đây.

Để thu hút người tài, chuyên gia quốc tế, ông Bình nhấn mạnh chế độ đãi ngộ là một yếu tố then chốt. Hiện nay, nhiều quốc gia đã áp dụng mô hình tài chính linh hoạt, trong đó Nhà nước chi trả 50% thu nhập cho chuyên gia cao cấp, phần còn lại do doanh nghiệp đảm nhiệm. Ông Bình đề xuất Việt Nam cũng nên áp dụng cơ chế này.

Chìa khóa thu hút nhân tài không chỉ nằm ở mức lương cao mà còn là niềm tin, cơ chế linh hoạt và một tầm nhìn lớn. “Người tài cần không gian để phát triển và một lý tưởng để cống hiến. Nếu Việt Nam làm được điều đó, thì người tài sẽ tự tìm đến”, ông nhấn mạnh.

Phát biểu tại phiên thảo luận chiều ngày 30/7, PGS.TS Vũ Hải Quân, Giám đốc Đại học Quốc gia Việt Nam, TPHCM cho biết nhân tài được nhấn mạnh ngay từ đầu trong tầm nhìn của đơn vị này. Ông lấy ví dụ Đại học Quốc gia Việt Nam đang triển khai chương trình thu hút và giữ chân 350 nhân tài tham gia cống hiến cho nhà trường. Chương trình này đã thu hút được khoảng 100 chuyên gia.

PGS.TS Vũ Hải Quân, Giám đốc Đại học Quốc gia Việt Nam, TPHCM (Ảnh: BTC).

Ông Vũ Hải Quân cho biết ngay trong thông báo tuyển dụng công bố mức thu nhập khoảng 85 triệu đồng/tháng từ lương, giảng dạy chưa tính thu nhập từ nghiên cứu đối với vị trí giáo sư.

Giám đốc Đại học Quốc gia Việt Nam chia sẻ 3 từ khoá quan trọng để thu hút nhân tài gồm: Tự chủ, phát triển và cống hiến. Theo đó, không gian nghiên cứu khoa học đảm bảo 3 yếu tố này bên cạnh mức thu nhập xứng đáng sẽ tạo điều kiện cho nhà khoa học phát triển.

Tuy nhiên, ông cũng cho biết mặc dù đã có cơ chế về thu nhập nhưng đơn vị này vẫn chưa có đủ năng lực xây nhà công vụ cũng như hệ thống trường học, y tế đáp ứng nhu cầu của một gia đình trẻ cho nhân tài trở về nước làm việc.

Người tài khi về nước cần gì?

Tại diễn đàn, bà Nguyễn Thị Ngọc Dung, Chuyên gia cao cấp Nghiên cứu và Phát triển Hệ sinh thái đổi mới khởi nghiệp, Trung tâm đổi mới sáng tạo quốc gia, Bộ Tài chính chia sẻ dưới góc nhìn khi có cơ hội tiếp xúc với nhiều nhân tài người Việt trên thế giới. Bản thân bà Dung cũng có 10 năm kinh nghiệm làm việc tại thung lũng Silicon và được mời về nước công tác.

“Các bạn trẻ không cần lương, nhà ở hay chế độ từ Chính phủ. Thứ họ cần là cần hệ sinh thái đổi mới sáng tạo”, bà Dung nhấn mạnh.

Chuyên gia cho biết hệ sinh thái này gồm nhiều yếu tố, trong đó quan trọng nhất là khung thể chế rõ ràng để đổi mới sáng tạo hợp pháp tại Việt Nam. Bà Dung lấy ví dụ về một công ty từ thung lũng Silicon trở về khởi nghiệp tại Việt Nam nhưng phải làm việc với 6 Bộ ngành để có được giấy phếp đăng ký kinh doanh.

Trong vòng một năm trở lại đây, chính sách cho đổi mới sáng tạo đã bằng đầu rõ ràng. Chuyên gia này hy vọng chính sách sẽ được thúc đẩy để triển khai nhanh hơn nữa.